Mô hình trồng khoai tây "kiểu mẫu" của bà con nông dân tại Bắc Ninh được áp dụng các giải pháp công nghệ cao và canh tác theo hướng giảm phát thải đã mang lại những hiệu quả rõ rệt.Thông tin tại Hội nghị Hiện thực hóa Kế hoạch Mạng lưới đổi mới sáng tạo lương thực thực phẩm tại Việt Nam (FIH-V) năm 2025 vừa được tổ chức tại Bắc Ninh, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định: "Mô hình chuỗi giá trị khoai tây bền vững đã thúc đẩy nông nghiệp xanh, đặt nền móng cho Đề án FIH-V. Hệ thống Khuyến nông sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong mở rộng mô hình đổi mới sáng tạo này".
Phát triển vùng trồng khoai tây theo mô hình PPP không chỉ là hướng đi tiềm năng mà còn là động lực thúc đẩy chuỗi giá trị khoai tây phát triển bền vững, đổi mới sáng tạo tại nhiều địa phương trong thời gian qua.
Ông Đoàn Trường Vinh (huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) đang sản xuất 15 ha khoai tây trong dự án chia sẻ: "Dù ban đầu bỡ ngỡ với kỹ thuật mới, nhưng nhờ được hướng dẫn và được bao tiêu đầu ra, tôi đã đạt năng suất 25 tấn/ha, lợi nhuận 100 triệu/ha, rất tự tin với mô hình này".
Tương tự, ông Đỗ Xuân Hiển, Giám đốc HTX Lương Tài, thị xã Quế Võ (Bắc Ninh) đang tham gia mô hình vỡi với 1,5 ha, năm nay đạt năng suất đạt 28 tấn/ha cũng cho biết, ông học được cách xử lý đất, bón phân hiện đại, và dùng ứng dụng quản lý nước tưới, tiết kiệm thời gian, công sức mà hiệu quả cao hơn. “Vụ vừa qua, so với hình thức tự canh tác hàng năm, gia đình tôi đạt hiệu quả kinh tế tăng lên khoảng 30%", ông Hiển nói.
Với quy mô 10 ha, mô hình trồng khoai tây "kiểu mẫu" của bà con nông dân tại Bắc Ninh được áp dụng các giải pháp công nghệ cao và canh tác theo hướng giảm phát thải đã mang lại những hiệu quả rõ rệt. Thay vì trồng khoai theo mô hình "cày nông, tưới xả tràn" truyền thống, Trung tâm học thuật PepsiCo đã hướng dẫn nông dân, HTX triển khai hàng loạt các giải pháp mới trong canh tác khoai tây.
Cụ thể như: Giải pháp đảm bảo sức khỏe đất; bộ giải pháp quản lý sâu bệnh toàn diện; hệ thống tưới chính xác, kỹ thuật bón phân qua hệ thống châm phân; máy quan trắc thời tiết kết nối phần mềm trực tiếp tới điện thoại thông minh; sử dụng máy bay không người lái (drone) để theo dõi quá trình từ gieo trồng đến thu hoạch và phun thuốc phòng trừ sâu bệnh…
Nhờ áp dụng mô hình sản xuất mới này, người dân nơi đây không chỉ giảm bớt công sức lao động, chăm sóc mà còn làm tăng năng suất, chất lượng và đảm bảo sản phẩm khoai tây khi thu hoạch không còn tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, đáp ứng nhu cầu chế biến, tiêu dùng của người dân, doanh nghiệp trong nước cũng như xuất khẩu.
Trước đó, mô hình thí điểm vụ Đông Xuân 2023-2024 ở tỉnh Thanh Hóa và Hải Dương cũng đạt kết quả nổi bật, năng suất cao nhất là 35 tấn/ha.
Trên thực tế, nhiều hộ nông dân tại các tỉnh miền Bắc đã thấy rõ được hiệu quả sau khi tham gia mô hình trồng khoai tây ứng dụng công nghệ cao và kỳ vọng vào sự mở rộng của mô hình này.
Hiện, Việt Nam chỉ đáp ứng 30-40% nhu cầu khoai tây trong nước, nhập khẩu hơn 134 triệu USD khoai tây tươi năm 2023 từ Úc, Mỹ, Đức, Hà Lan, Trung Quốc, đứng đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Do đó, phát triển vùng trồng khoai tây theo mô hình PPP là hướng đi tiềm năng để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Thành công này là tiền đề để mở rộng mô hình ra phía Bắc từ vụ Đông Xuân 2024-2025, với 320 ha tại các tỉnh như Thanh Hóa, Hải Dương. Kết quả, năng suất đạt 23-26 tấn/ha, tăng 8 tấn/ha so với trước, chi phí giảm nhờ tiết kiệm nước (3.170 m³/ha), giảm 2 lần phun thuốc/vụ, và tiết kiệm hơn 10 lần lượng nước pha thuốc nhờ drone.
Ông Nguyễn Việt Hà, Tổng Giám đốc Công ty Thực phẩm PepsiCo Việt Nam chia sẻ, câu chuyện Dự án sản xuất khoai tây bền vững này đã duy trì và ngày càng phát triển trong 16 năm qua dựa trên một thực tế là các mắt xích trong chuỗi liên kết đều được hưởng lợi. Đặc biệt, người dân và doanh nghiệp đang cùng nhau trên một con thuyền, doanh nghiệp sát nhất với thị trường nên việc "đặt hàng" người nông dân để sản xuất cũng sát thực hơn.
Tổng Giám đốc Công ty Thực phẩm PepsiCo Việt Nam mong muốn sẽ cùng với nông dân, HTX hợp tác xây dựng, hình thành vùng nguyên liệu khoai tây ở miền Bắc. Phía công ty cam kết sẽ bao tiêu toàn bộ sản phẩm và phối hợp cùng các đối tác cung ứng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thậm chí là phối kết hợp với ngân hàng để cung cấp tài chính nhằm hỗ trợ tối đa cho nông dân, HTX tham gia mô hình.
"Mô hình không chỉ giúp chủ động nguồn cung cho nhà máy mới tại Hà Nam, mà còn xây dựng ngành nông nghiệp hiện đại, giảm tác động môi trường, phù hợp chiến lược phát triển xanh", ông Hà nhấn mạnh.
Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Lê Quốc Thanh nhìn nhận, mỗi công nghệ mới có thể mang lại hiệu quả tức thời nhưng tổ chức các giải pháp công nghệ, kêu gọi được những đối tác khác nhau thành một "gói kỹ thuật" và chuẩn hóa nó thì trở thành đổi mới sáng tạo theo một hình thức khác. Việc đổi mới sáng tạo này đã tiếp cận với chuỗi giá trị có một thị trường đầy tiềm năng, sắp tới và ngành nông nghiệp sẽ chuẩn hóa thành những bộ tài liệu để phát triển hiệu quả những mô hình đổi mới sáng tạo như vậy.
Thành lập từ năm 2010 theo theo sáng kiến “Tầm nhìn mới cho nông nghiệp” và mục tiêu 20-20-20 (tăng 20% năng suất, giảm 20% đói nghèo, giảm 20% phát thải), Đối tác phát triển nông nghiệp bền vững Việt Nam (PSAV) đã khẳng định vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực đầu tư, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển hiệu quả và bền vững chuỗi giá trị các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam theo hình thức Đối tác công - tư (PPP).
Hiện, PSAV có 8 Nhóm công tác PPP, trong đó nhóm PPP về Rau quả do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Khối công) chủ trì, cùng đồng hành có PepsiCo Foods Việt Nam, Syngenta Việt Nam (Khối tư) đã triển khai mô hình đổi mới sáng tạo cho cây khoai tây, hướng đến mục tiêu tăng năng suất, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và cải thiện thu nhập cho nông dân.
