Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nguồn nước và sự phát triển vùng DTTS và miền núi: Thách thức đối với sự phát triển bền vững (Bài cuối)

Sỹ Hào - CĐ - 19:06, 13/08/2021

Dưới tác động của biến đổi khí hậu, tình trạng căng thẳng về nước theo mùa ngày càng trầm trọng. Điều này không chỉ làm gia tăng rủi ro thiên tai mà còn tạo áp lực vô cùng lớn đến mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung, vùng đồng bào DTTS và miền núi nói riêng.

Giữa tháng 8/2021, trong khi khu vực miền Trung đang oằn minh trong nắng nóng thì các tỉnh miền núi phía Bắc đón mưa lớn, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất rất cao (Trong ảnh: Mưa lớn gây sạt lở, tắc đường tại km 11+100, Quốc lộ 12, từ trung tâm huyện Phong Thổ tới Cửa khẩu quốc tế Ma Lù Thàng, tỉnh Lai Châu ngày 11/8/2021)
Giữa tháng 8/2021, trong khi khu vực miền Trung đang oằn minh trong nắng nóng thì các tỉnh miền núi phía Bắc đón mưa lớn, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất rất cao (Trong ảnh: Mưa lớn gây sạt lở, tắc đường tại km 11+100, Quốc lộ 12, từ trung tâm huyện Phong Thổ tới Cửa khẩu quốc tế Ma Lù Thàng, tỉnh Lai Châu ngày 11/8/2021)

Nắng lắm, mưa nhiều

Từ 25/7 đến 9/8/2021, các tỉnh miền Bắc và miền Trung diễn ra đợt nắng kéo dài và nhiệt độ cao kỷ lục. Theo số liệu của Trung tâm dự báo Khí tượng - Thủy văn Quốc gia, nhiệt độ cao nhất trong ngày ở Bắc Bộ và các tỉnh miền Trung phổ biến trong khoảng từ 36 - 39 độ C

Đặc biệt, ở các tỉnh miền núi phía Bắc, trong những ngày đầu tháng 8/2021, nhiều nơi đã ghi nhận mức nhiệt độ cao kỷ lục của tháng 8 trong nhiều năm qua. Như Lào Cai, mức nhiệt 39,5 độ C đã vượt qua kỷ lục 38,9 độ C ngày 18/8/2016; Lạng Sơn nhiệt độ ngày 5/8/2021 là 37,7 độ C, vượt qua kỷ lục 37 độ C ngày 22/8/1990…

Nắng nóng gay gắt, kéo dài đã làm hụt nguồn nước cấp cho các hồ chứa, nhất là các hồ thủy điện. Theo thông tin từ Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia, trong tháng 7, nhiều hồ thủy điện lớn ở phía Bắc xuống thấp; như: Hồ Hòa Bình có lúc cách mức nước chết gần 5m, hồ Sơn La còn cách mức nước chết 8m. Còn hồ Thác Bà chỉ còn cách mức nước chết chưa tới 1m…

Trong khi Bắc Bộ dự báo sẽ mưa lớn trong những ngày tới thì khu vực Trung Bộ sẽ tiếp tục những chuỗi ngày nắng nóng và nắng nóng gay gắt, với nhiệt độ cao nhất phổ biến 35 - 38 độ C, có nơi trên 38 độ C. Theo thông tin từ Hệ thống cảnh báo cháy rừng của Cục Kiểm lâm, cả nước đang có 108 vùng trọng điểm cảnh báo nguy cơ cháy rừng, tập trung chủ yếu ở khu vực Trung Bộ.

Nhưng sau nhiều ngày nắng nóng gay gắt, từ ngày 10/8, khu vực vùng núi và Trung du Bắc Bộ có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to với lượng mưa từ 100 - 200 mm/đợt; riêng Hà Giang, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Lào Cai, Lai Châu,...  trên 150 - 200 mm/đợt. Đáng lưu ý là, thời gian mưa lớn tập trung vào đêm và sáng; nguồn nước từ thượng lưu dồn dập đổ về vùng trũng thấp, nguy cơ xảy ra lũ quét, lũ ống, sạt lở đất rất cao.

Ngay trong ngày 10/8, Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng chống thiên tai (gọi tắt là Văn phòng Thường trực PCTT) đã phát đi cảnh báo về nguy cơ lũ quét, sạt lở đất ở các tỉnh miền núi. Đặc biệt là ở các tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Quảng Ninh.

Mặc dù cảnh báo đã được phát đi rất sớm, nhưng do mưa lớn, cùng với đó là sự chủ quan của con người, một sự cố thiên tai đau lòng đã xảy ra ở Quảng Ninh. Cụ thể, khoảng 4 giờ sáng ngày 12/8, một đoạn bờ kè tại tổ 8, khu 4, phường Bãi Cháy, TP. Hạ Long (Quảng Ninh) đã bị sạt lở, đổ ập xuống lán trại của một nhóm công nhân xây dựng đang thi công ngôi nhà cạnh đó.

Vụ sạt lở vùi lấp 4 công nhân, sinh sống tạm thời trong lán dựng tạm ngay bên dưới chân kè. Khi sạt lở, 4 người đang ngủ nên không kịp chạy thoát. Sự cố khiến 3 người tử vong tại chỗ, 1 người bị thương nặng.

Vụ sạt lở gây thương vong lớn này, là lời cảnh báo cho các địa phương miền núi phía Bắc. Bởi dự báo của Văn phòng Thường trực PCTT cho thấy, trong các ngày 14 - 15/8, ở Bắc Bộ có khả năng xảy ra mưa dông trên diện rộng, vùng núi có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to.

Phải nhắc lại rằng, hiện đã bước vào cao điểm của mùa mưa, cũng đồng nghĩa thường xảy ra những sự cố thiên tai đặc biệt nguy hiểm. Còn nhớ, cùng thời điểm này năm trước, sau nhiều tháng oằn mình trong nắng hạn, khu vực miền Trung đã chìm trong những đợt mưa lớn kéo dài, trên diện rộng. Mưa trong gần 2 tháng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản cho khu vực này, nhất là các sự cố lũ quét, sạt lở đất xảy ra ở Quảng Nam, Quảng Trị…

Các sự cố thiên tai liên quan đến nước cũng diễn ra trầm trọng trong 7 tháng đầu năm 2021. Theo số liệu của Văn phòng Thường trực PCTT, từ đầu năm đến ngày 29/7, cả nước đã xảy ra 6 đợt nắng nóng và 41 trận mưa lớn, lũ cục bộ; trong đó 6 trận lũ ống, lũ quét. Thiên tai trong 7 tháng đầu năm đã làm 33 người chết, 43 người bị thương.

Áp lực cho sự phát triển bền vững

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), các loại hình thiên tai liên quan đến nước ngày càng gia tăng. Do nguồn nước phân bổ không đều theo thời gian và không gian, nên tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, lũ… đã và đang là thách thức trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Sự cố sạt lở bờ kè khiến 3 người tử vong xảy ra rạng sáng 12/8/2021 tại Quảng Ninh
Sự cố sạt lở bờ kè khiến 3 người tử vong xảy ra rạng sáng 12/8/2021 tại Quảng Ninh

Áp lực rõ nhất là nỗ lực giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi. Hàng chục năm nay, nguồn lực bố trí để thực hiện các chương trình, dự án đầu tư, hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho người dân ở khu vực miền núi là không hề nhỏ, nhưng những nhu cầu bức thiết này vẫn chưa thể giải quyết được một cách triệt để.

Báo cáo số 732/BC-UBDT về "Tổng kết Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020" ngày 10/6/2021 của Ủy ban Dân tộc cho thấy, qua thống kê sơ bộ thì vùng DTTS và miền núi vẫn còn gần 83 nghìn hộ người DTTS thiếu đất sản xuất; gần 223,5 nghìn hộ thiếu nước sinh hoạt... Đặc biệt, vùng đồng bào DTTS và miền núi hiện vẫn còn hơn 58,1 nghìn hộ thiếu đất ở.

Theo số liệu của Bộ NN&PTNT, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia có ít đất nông nghiệp nhất trên thế giới - đứng thứ 159 thế giới từ năm 2002. Đất nông nghiệp đang thu hẹp dần do thiên tai và tình trạng phá rừng, đốt cây cỏ làm nương rẫy, khai thác bừa bãi các mỏ quặng, mỏ than. Ngoài ra, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra nhanh chóng khiến mỗi năm chúng ta mất trên 100.000 ha đất nông nghiệp loại tốt, chủ yếu là đất lúa ở các tỉnh đồng bằng.

Đất ở là nhu cầu tối thiểu của người dân, nhưng đã và đang bị đe dọa bởi thiên tai; không chỉ ở vùng sâu, vùng có nguy cơ cao, mà ngay ở những điểm được xem là an toàn. Lấy sự cố thiên tai xảy ra tại tổ 8, khu 4, phường Bãi Cháy, TP. Hạ Long (Quảng Ninh) rạng sáng 12/8 làm dẫn chứng, ngoài vùi lấp 4 công nhân (3 người tử vong) thì vụ sạt lở còn khiến 2 gia đình phải di chuyển khẩn cấp.

Cùng với đất ở, thì nhu cầu về sinh kế bền vững cho người dân miền núi đang là một bài toán khó. Vốn dĩ, thu nhập của người dân miền núi  phần lớn từ sản xuất nông lâm nghiệp, tức là phải có đất sản xuất. Tuy nhiên, quỹ đất sản xuất ở miền núi, vốn đã eo hẹp lại đối diện với nguy cơ thoái hóa, thậm chí bị sa mạc hóa, ngày càng trầm trọng. Nguyên nhân phần lớn là do thiên tai, nhất là sau các đợt hạn hán, mưa lũ,...

Theo số liệu của Bộ NN&PTNT, hiện cả nước có khoảng 7,6 triệu ha đất đang chịu tác động của thoái hóa, hoang hóa dẫn tới sa mạc hóa. Trong đó, Tây Bắc, Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ là 3 khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của thực trạng này.  Riêng tại các tỉnh miền núi phía Bắc, nơi còn nhiều vùng đồi núi trọc đang bị mưa lũ làm lở đất, xói mòn và suy thoái đến khô cằn hoang mạc. 

Đây là những vấn đề đáng lo ngại, là thách thức lớn đối với nền nông nghiệp, rộng ra là thách thức đối với sự phát triển bền vững của vùng DTTS và miền núi nói riêng, cả nước nói chung. Do đó, cùng với những giải pháp cấp thiết, trước mắt, thì các cấp ngành hữu quan phải xây dựng được chiến lược bảo đảm an ninh nguồn nước, từ đó chủ động ứng phó có hiệu quả với các loại hình thiên tai liên quan đến nước, thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, bảo đảm sức khỏe, đời sống, sản xuất của người dân, góp phần ổn định chính trị, an ninh, quốc phòng, phát triển đất nước./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đắk Lắk: Huyện Cư M’gar tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS lần thứ IV

Đắk Lắk: Huyện Cư M’gar tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS lần thứ IV

Ngày 17/5, UBND huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS huyện Cư M’gar lần thứ IV - năm 2024. Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo Đại hội Đại biểu các DTTS tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thiên Văn dự và chỉ đạo Đại hội. Tham dự Đại hội còn có đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành, lãnh đạo huyện và 150 đại biểu chính thức đại diện cho gần 95 nghìn người đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Tin nổi bật trang chủ
Quảng Nam: UBND tỉnh yêu cầu đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công

Quảng Nam: UBND tỉnh yêu cầu đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công

Kinh tế - T.Nhân - H.Trường - 6 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa có văn bản yêu cầu các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố, các chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.
Rộn ràng Lễ hội hoa sim biên giới Móng Cái năm 2024

Rộn ràng Lễ hội hoa sim biên giới Móng Cái năm 2024

Sắc màu 54 - Mỹ Dung - 7 giờ trước
Ngày 18/5, tại xã Hải Sơn, Tp Móng Cái (Quảng Ninh) đã diễn ra khai mạc Lễ hội hoa sim biên giới Móng Cái năm 2024. Lễ hội thu hút đông đảo người dân và khách du lịch tham gia hưởng ứng.
Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh qua tập tiểu thuyết “Từ Việt Bắc về Hà Nội”

Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh qua tập tiểu thuyết “Từ Việt Bắc về Hà Nội”

Tin tức - Thanh Nguyên - 7 giờ trước
Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ vừa ra mắt tiểu thuyết “Từ Việt Bắc về Hà Nội” – tập 3 trong bộ tiểu thuyết sử thi 5 tập “Nước non vạn dặm” của ông nhân dịp kỷ niệm 134 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890- 19/5/2024).
Hội nghị giữa Đảng đoàn Quốc hội và Ban cán sự Đảng Chính phủ về kỳ họp thứ bảy, Quốc hội khoá XV

Hội nghị giữa Đảng đoàn Quốc hội và Ban cán sự Đảng Chính phủ về kỳ họp thứ bảy, Quốc hội khoá XV

Thời sự - PV - 7 giờ trước
Chiều 18/5, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Ban cán sự Đảng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và đồng chí Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư phụ trách Đảng đoàn Quốc hội, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội điều hành hoạt động của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội đồng chủ trì Hội nghị giữa Đảng đoàn Quốc hội và Ban cán sự Đảng Chính phủ về kỳ họp thứ bảy, Quốc hội khoá XV.
Quảng Nam: Bắt quả tang vụ vận chuyển trái phép lô gỗ xá xị hơn 3 tỷ đồng

Quảng Nam: Bắt quả tang vụ vận chuyển trái phép lô gỗ xá xị hơn 3 tỷ đồng

Pháp luật - T.Nhân-H.Trường - 09:21, 18/05/2024
Ngày 17/5, thông tin từ Phòng Cảnh sát kinh tế (Công an tỉnh Quảng Nam) cho biết đang tiếp tục xác minh, xử lý một vụ vận chuyển lâm sản trái phép có trị giá ước tính hơn 3 tỷ đồng.
Tin trong ngày - 17/5/2024

Tin trong ngày - 17/5/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Chủ tịch Hồ Chí Minh - Linh hồn của cách mạng Việt Nam. Tránh bị lừa đảo tham gia chương trình lao động nông nghiệp tại Australia. Cao Bằng phát động cuộc thi Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo lần thứ nhất. Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bình Định: Khai mạc ngày hội nông sản huyện Hoài Ân lần thứ II

Bình Định: Khai mạc ngày hội nông sản huyện Hoài Ân lần thứ II

Kinh tế - T.Nhân-H.Trường - 09:19, 18/05/2024
Tối 17/5, UBND huyện Hoài Ân (Bình Định) tổ chức lễ khai mạc Ngày hội Nông sản lần II năm 2024. Đây là hoạt động nhằm tôn vinh thành quả lao động của bà con nông dân trong vùng, đồng thời quảng bá hình ảnh “thủ phủ trái cây” của Bình Định đến với đông đảo bạn bè trong và ngoài nước.
Trăn trở về một miền di sản: Gặp những người “níu giữ” di sản (Bài 2)

Trăn trở về một miền di sản: Gặp những người “níu giữ” di sản (Bài 2)

Phóng sự - Thanh Hải - 09:16, 18/05/2024
Trăn trở, đau đáu với những giá trị, bản sắc văn hoá của dân tộc trước nguy cơ mai một, biến mất… những người có trách nhiệm đã đánh cược với thời gian, chỉ để níu giữ di sản cho hậu thế.
Trăn trở về một miền di sản: Nguy cơ biến mất của nhiều di sản (Bài 1)

Trăn trở về một miền di sản: Nguy cơ biến mất của nhiều di sản (Bài 1)

Phóng sự - Thanh Hải - 09:00, 18/05/2024
LTS: Trầm tích văn hóa vùng DTTS không những là đặc trưng của lịch sử văn hóa và con người vùng đất ấy. Mà chính điều đó còn phản chiếu một miền di sản đồ sộ với bề dày ngàn năm. Nhưng, sự khốc liệt của thời gian, xu thế hội nhập đã khiến nhiều di sản không tránh khỏi phai mòn theo tháng năm, thậm chí biến mất trong đời sống.
Hiệu quả Chương trình MTQG 1719 - Nhìn từ Phú Thọ

Hiệu quả Chương trình MTQG 1719 - Nhìn từ Phú Thọ

Chính sách dân tộc - Minh Thu - 08:34, 18/05/2024
Thời gian qua, nguồn lực của Trung ương đã góp phần quan trọng trong việc triển khai có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình MTQG 1719) trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Hạ tầng cơ sở được đầu tư, xây mới; đời sống kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS có nhiều chuyển biến tích cực.
Cơ hội mới để phát triển du lịch

Cơ hội mới để phát triển du lịch

Du lịch - Minh Nhật - 08:30, 18/05/2024
Ngành du lịch đón nhiều tin vui khi nhiều danh hiệu, giải thưởng thế giới "gọi tên" Việt Nam. Vừa mừng vừa lo, đó là lo làm sao để đưa các danh hiệu, giải thưởng này thành nguồn lực phát triển.